Trong lịch sử nhân loại, Đức Giêsu là nhân vật được nhiều người biết đến nhất. Cách riêng đối với các Kitô hữu là những người tin vào Đức Giêsu. Thế nhưng câu hỏi Đức Giêsu là ai? Ngài có thật sự từng nói và từng làm những gì Kinh Thánh đã chép về Người hay không? Vẫn luôn là một lời mở ngỏ cho mọi người. Quả thế, lời tuyên xưng của Thánh Phaolô “Đức Kitô đã chết vì tội lỗi chúng ta, đúng như lời Kinh Thánh, rồi Người đã được mai táng, và ngày thứ ba đã trỗi dậy, đúng như lời Kinh Thánh. Người đã hiện với ông Kêpha rồi với nhóm Mười Hai” được các nhà nghiên cứu Kinh Thánh khẳng định rằng: đó là Đức Giêsu của lòng tin, của mặc khải. Còn dung mạo đích thực hay khuôn mặt lịch sử của Đức Giêsu Nazareth vẫn là một câu hỏi mở vẫn đang được nghiên cứu và khám phá.
Phần I: Nhập Đề
Mở đầu, tác giả đã tóm lược lịch sử của tiến trình đi tìm khuôn mặt Đức Giêsu lịch sử qua các giai đoạn. Đầu tiên là cuối thế kỉ XVIII khi khoa học lịch sử trở thành một môn khoa học, tiếp đến là giữa thế kỉ XX với sự lên ngôi của trường phái phê bình hình thức, sau nữa là những thập niên 70 của thế kỉ XX người ta vẫn miệt mài đi tìm khuôn mặt Đức Giêsu lịch sử và đến tận ngày hôm nay tiến trình đó vẫn được tiếp diễn.
Tiếp đến, tác giả chỉ ra những nguồn tài liệu giúp chúng ta có thể tìm ra được Đức Giêsu của lịch sử. Các tài liệu đó bao gồm các bản văn Latin, Hy Lạp, các tài liệu ngoài Kitô giáo. Những nguồn tài liệu đến từ kinh Coran của Hồi giáo và nhất là Nguồn tài liệu từ Kitô giáo đến từ Thư quy hay Quy điển: Bốn Tin Mừng Máccô, Mátthêu, Luca, Gioan, Sách Công Vụ, Thư bộ Phaolô…. Cũng phải kể đến nguồn tài liệu đến từ Ngụy thư. Những Tin mừng đến từ Kitô hữu gốc Do thái. Nguồn tài liệu đến từ truyền thống Giáo phụ.
Phần II: Chân dung Đức Giêsu
Trong phần này, tác giả trình bày Chân dung Đức Giêsu trong bối cảnh về địa dư xứ Galilê với các thành phố lớn như Sepphoris, Tibêria, thủ đô Giêrusalem, về ngôn ngữ, kinh tế, chính trị, lịch sử và ảnh hưởng của các đế quốc Ba Tư, Hy Lạp và La mã. Những nét chính yếu của Do thái giáo đầu thế kỷ công nguyên với Cơ chế tổ chức của các Tư Tế và giới nắm quyền hành tại Đền thờ.
Tác giả cũng giới thiệu đôi nét và những nhóm tôn giáo thời Chúa Giêsu bao gồm: nhóm biệt phái/Pharisêu, nhóm Sađuxêô, nhóm Étxênô, nhóm Nazareth và phong trào Tẩy giả, nhóm bạo hoàng Hêrôđê, nhóm quốc gia cực đoan Xêlôtê.
Tác giả đặc biệt trình bày lý lịch Đức Giêsu: gia đình của Ngài, nơi sinh và năm sinh. Những năm ẩn dật tại Nazareth và Nghề nghiệp: “tektôn”. Sứ vụ công khai. Năm khởi đầu: 27-28 và Năm kết thúc: Đức Giêsu qua đời ngày 7.4.30. Những sứ điệp trong Lời Đức Giêsu giảng dạy. Thái độ của Dân chúng và những thành phần chống đối. Và sau cùng là khuôn mặt Đức Giêsu được nhìn nhận như là “Thầy” (Rabbi), Ngôn sứ, Đấng Mêsia/Kitô, Con Người, Con Thiên Chúa, Người làm phép lạ.
Phần III: Từ cõi chết đi vào cuộc sống
Đây được coi là phần quan trọng nhất của tác phẩm. Nơi đây, tác giả trình bày một Đức Giêsu chịu thương khó theo Tân ước và Tin mừng cũng như những nguồn sử liệu ngoài Tin mừng. Tác giả làm nổi bật lên Hệ thống pháp lý ở xứ Giuđê thời Đức Giêsu và Hệ thống pháp lý trong những tỉnh của đế quốc La mã. Hệ thống pháp lý theo Kinh thánh với Án tử hình. Diễn tiến biến cố thương khó từ lúc bị bắt cho tới khi bị đóng đinh trên Núi Sọ, cơn hấp hối và việc mai táng. Tác giả cũng kể lại chi tiết Lý do Đức Giêsu bị bắt. Bối cảnh lịch sử của vụ án Đức Giêsu cũng như lý do Đức Giêsu bị kết án đóng đinh.
Nhưng lịch sử không chấm dứt với cái chết đau thương của Đức Giêsu. Đức Giêsu đã sống lại như lời Thánh Kinh, khởi đầu và nền tảng cho niềm tin Kitô giáo: Các môn đệ công bố lòng tin hay lời rao giảng tiên khởi: Kerygma. Các môn đệ cử hành lòng tin và trình bày đức tin vào biến cố nền tảng: Chúa Giêsu trỗi dậy từ trong cõi chết như lời Ngài đã tiên báo với sự kiện Ngôi mộ trống. Và sau cùng là những Trình thuật hiện ra đưa các môn đệ làm chứng nhân (Mátthêu 28,16-20). Trình thuật diễn đạt kinh nghiệm kitô giáo. Đức Giêsu hiện ra với hai môn đệ trên đường Emmau (Luca 24,13-35). Đức Giêsu hiện ra với bà Maria Mađalêna: Gioan 20,11-18
Nhận định:
Tác phẩm được soạn theo chiều hướng nghiên cứu lịch sử, chú giải và suy tư thiêng liêng, qua đó giúp độc giả đi vào tìm hiểu khám phá khuôn mặt Đức Giêsu trong bối cảnh Do thái giáo ở thế kỷ thứ I cũng như tác động trong Kitô giáo tiên khởi.
Có một điểm thắc mắc là tác giả khẳng định khá chắc chắn về ngày Đức Giêsu qua đời đó là ngày 7.4.30.
(Chủng sinh Gioakim Nguyễn Văn Tú)