Trong những đoạn Tin Mừng ngắn thuật về các sự việc liên quan đến thánh Giuse, chúng ta thấy nơi thánh nhân có rất nhiều điểm đặc biệt. Mặc dù những tài liệu về thánh Giuse hết sức ngắn ngủi, chúng ta được mời gọi khám phá chiều sâu diệu vợi nơi những bản văn đó. Một con người được Thiên Chúa chọn làm cha nuôi của Con Một mình, một con người đã từng sống chung với Đức Maria và Chúa Giêsu hẳn phải có một tâm hồn đặc biệt lắm! Một con người được Tin Mừng gọi là người công chính chắc hẳn có nhiều điều đáng để cho chúng ta noi gương bắt trước! Sẽ là điều thiệt thòi nếu không chú ý đến Ngài!

            Khi tìm hiểu về cuộc đời thánh Giuse, giải pháp tốt nhất và chắc chắn nhất là cố gắng khám phá tâm hồn này xuyên qua một vài đoạn mà các trang Tin Mừng kể cho chúng ta những chi tiết liên quan đến Ngài. Vấn đề không phải là để cho óc sáng tạo tự do hoạt động, hoặc cầu cứu đến những chuyện kể hoang đường như những chuyện kể của các tác giả ngụy thư. Cuốn sách này trình bày quan điểm thần học về thánh Giuse bám sát theo những dữ kiện của Kinh Thánh, trong khi nghĩ đến tất cả những gì mà chúng bao hàm, và đồng thời quan tâm đến những nguyên tắc cốt yếu của đời sống tinh thần, những định luật về tiến trình ân sủng.

            Trong cuốn sách, tác giả trình bày một chuỗi suy niệm (31 chương) về những biến cố khác nhau của cuộc đời thánh Giuse, và về những khía cạnh khác nhau của tâm hồn ngài. Cách đặc biệt, những suy niệm đó nhằm mục đích đưa ra ánh sáng vai trò mà thánh Giuse đã nắm giữ và còn có thế nắm giữ trong công trình cứu độ, cũng như ý nghĩa về sự hoàn thiện của nó đối với đời sống Kitô hữu và sự giúp đỡ mà Kitô hữu mọi thời đại mong đợi.

            Để độc giả dễ dàng theo sát tư tưởng trình bày, tác giả đã sắp xếp các chương theo thứ tự cách hợp lý. Chương đầu tiên, tác giả trình bày “Nhân cách của thánh Giuse” - là nền tảng khởi đi cho những biến cố sau này. Mặc dù Tin Mừng không cho chúng ta biết về tuổi tác của ngài, nhưng khi liên kết cuộc đời của ngài với cuộc đời của Đức Maria, ngài đã ở độ tuổi mà các thanh niên đang đính hôn. Ngài là một người có tâm hồn trẻ trung, năng động và niềm tin cháy bỏng. Thái độ năng động của thánh Giuse, không chỉ dựa vào tuổi trẻ của thể lực và tính khí của ngài, nhưng nó bắt nguồn từ chính tuổi trẻ của Thiên Chúa, Hữu Thể luôn luôn trẻ trung, Đấng thông truyền cho con người tuổi trẻ đích tực, một tuổi trẻ lâu bền và không sa sút. Thánh Giuse là con người luôn giữ được tính khí đàn ông và có một tâm hồn mạnh mẽ cách đặc biệt. Ngài cần đến sức mạnh này để làm tròn vài trò người chủ của gia đình. Chính lòng thanh khiết của ngài là một biểu hiện của sức mạnh này, sức mạnh tinh thần đích thực bảo đảm sự thống trị của linh hồn trên thể xác và biết áp đặt một kỷ luật của cuộc sống. Nhờ sức mạnh của tính cách, ngài nâng đỡ Đức Maria, như người chồng đối vời người vợ; ngài đã thực thi quyền là cha và nhà giáo dục trên Chúa Giêsu.

            Sau chương đầu trình bày về nhân cách của thánh Giuse, là một loạt chủ đề tiệm tiến theo dòng thời gian của một đời sống: đó là việc gặp gỡ và đính hôn với Đức Maria, biến cố sứ thần báo mộng cho thánh Giuse, hôn nhân của gia đình Thánh gia (chương II đến chương VII). Trong mắt Đức Maria, thánh Giuse hiện ra như người đàn ông quan phòng sẽ giúp Người sống trong tình trạng trinh khiết mà Người cảm thấy được Thiên Chúa mời gọi. Chúng ta có thể kinh ngạc về việc khi quyết định giữ mình đồng trinh, Đức Maria lại dấn thân vào con đường đính hôn và hôn nhân. Nhưng môi trường mà Đức Maria đang sống không có con đường nào khác. Và điều kiện để Đức Maria có thể đạt được lý tưởng đó chính là tìm được một người nào đó cũng được thúc đẩy cùng lý tưởng này, được xác quyết về sự tuyệt vời của đức khiết tịnh và quyết định tôn trọng nó. Nơi thánh Giuse, ước mong này của Đức Maria trở thành hiện thực và chắc hẳn Đức Maria cũng tỏ ra thán phục đối với những tình cảm cao thượng của thánh Giuse.

            Sau khi tìm hiểu về hôn ước giữa thánh Giuse và Đức Maria, tác giả dẫn chúng ta đến với một loạt biến cố liên quan đến sự Giáng sinh và thưở thơ ấu của Chúa Giêsu (chương VII đến chương XIV). Không dừng lại nơi các biến cố thông thường, tác giả cho thấy vai trò trợ lực của thánh Giuse trong chương trình cứu độ của Thiên Chúa. Thánh Giuse làm mọi cách để Chúa Giêsu sinh hạ tại Belem, bởi vì đó là nơi nguồn gốc của dòng dõi Đavít. Cho dù hoàn toàn không can thiệp vào việc hình thành thân xác của người con, nhưng thánh Giuse vẫn thực sự là cha của Chúa Giêsu, và có thể xử sự trong tư cách đó. Theo lời chỉ dẫn của thiên thần, ngài sớm thực hiện hành vi của tư cách làm cha bằng cách đặt tên Giêsu cho con trẻ. Do tính cách tâm linh hơn, tư cách làm cha của thánh Giuse gần gũi với tư cách làm cha của Thiên Chúa. Nó bao gồm tất cả tất cả những gì có trong tư cách làm cha của con người, ngoại trừ khía cạnh thể xác. Nhất là nó đã thiết lập thánh Giuse trong sứ mạng người dạy dỗ, và nó đã tạo nên giữa ngài và Chúa Giêsu những mối quan hệ tình cảm có thực giữa một người cha và đứa con.

            Sau các biến cố đó là một loạt nhưng suy niệm về các khía cạnh cao quý nơi tâm hồn thánh Giuse: người môn đệ đầu tiên của thầy, người lao động, người chiêm niệm, người công chính, người nghèo của Thiên Chúa, người chủ gia đình, người tôi tớ, con người của im lặng, một tâm hồn đơn sơ, thanh sạch, một tâm hồn khôn ngoan, một tâm hồn chung thủy, con người của niềm hi vọng, một vị tông đồ ẩn dật (chương XV đến chương XXVIII). Qua những trang sách đó, hình ảnh thánh Giuse ngày càng rõ nét hơn nơi các độc giả. Với tâm hồn rộng mở nhưng không có bất kỳ thái độ ngập ngừng nào, thánh Giuse là một môn đệ lý tưởng đối với Chúa Giêsu. Thánh Giuse có một định mệnh khác thường, nhưng cuộc sống của ngài được cống hiến cho một công việc hoàn toàn bình thường, cho việc thực hành một nghề không có phẩm chất đặc biệt – nghề “thợ mộc”. Nơi thánh Giuse, bất cứ công việc nào cũng được tôn vinh. Một cách đặc biệt hơn, người thợ mộc thành Nazareth nâng thật cao địa vị của tất cả thợ thủ công và tất cả những người làm việc tay chân.

            Trong gia đình Do Thái, quyền hành của người cha rất đáng chú ý. Tuy nhiên, thánh Giuse xem uy quyền chủ gia đình của ngài như một sự phục vụ. Bằng tất cả tâm hồn, điều mà ngài mong muốn, đó không phải là sự thống trị những người khác, nhưng phục vụ họ. Ngài phục vụ gia đình Thánh gia bằng sự khiêm nhường và thinh lặng thẳm sâu. Tin Mừng không bao bao giờ cho chúng ta thấy thánh Giuse nói lời nào. Ngài tự xóa bỏ mình cách im lặng để phục vụ dự án của Thiên Chúa. Ngoài ra, thánh Giuse là một người có tâm hồn đơn sơ, ý hướng ngay thẳng và tình yêu trung thực. Chính vì thế, đứng trước sự khó hiểu về vị hôn thê của mình, chỉ cần sự loan báo của thiên thần thì tình hình được tái lập một cách dễ dàng. Đó chính là tính cách đơn sơ của một tâm hồn khiêm tốn vừa ẩn mình, vừa gạt bỏ mọi trở ngại có nguy cơ gây rắc rối con đường ngài đi hoặc làm cho nó nên gồ ghề. Nhưng tính cách đơn giản trong tâm hồn thánh Giuse như chúng ta nhận thấy, không có nghĩa là ngài không thể nhìn thấy tính cách phức tạp, những vấn đề và những khó khăn đang diễn ra trong cuộc sống của ngài. Những vấn đề này, ngài biết và đề cập đến chúng một cách trung thực và giải quyết chúng một cách rõ ràng. Ánh mắt đơn giản mà ngài hướng đến các vấn đề là một nét khôn ngoan mà ngài sở hữu.

            Một điểm thật đặc biệt nơi thánh Giuse: con người của niềm hy vọng. Nơi tâm hồn người Do Thái, đó là niềm hy vọng về Đấng Mêsia. Trong khi sống bên cạnh Chúa Giêsu, niềm hy vọng của thánh Giuse càng được triển nở, niềm hy vọng của ngài trở nên siêu nhiên hơn. Trong niềm hy vọng của thánh Giuse, chúng ta khám phá ra trái tim tông đồ của ngài. Thánh Giuse có tâm hồn sâu đậm thể hiện nơi sự lo lắng đối với các linh hồn sống xa Thiên Chúa và có nguy cơ mất linh hồn. Vì không thể trợ giúp tình cảnh khốn quẫn của các linh hồn bằng những phương tiện của con người, ngài tìm kiếm sự cầu cứu nơi Thiên Chúa một cách sốt sắng hơn và cầu khẩn Người can thiệp. Ngài biết sức mạnh bí ẩn mà lời cầu nguyện thành thật và sốt sắng tác động lên trái tim của Thiên Chúa. Ngài xác tín rằng bất cứ lời cầu khẩn nào cũng đều có kết quả. Cùng với Đức Maria, thánh Giuse mở đầu một hình thức tông đồ: hoạt động tông đồ về cầu nguyện. Ngài giúp chúng ta chú ý đến sự ưu tiên của cầu nguyện trong việc mở mang Vương quốc của Thiên Chúa.

            Đến chương XXIX, tác giả trình bày về việc thánh Giuse từ trần. Tin Mừng đã không thuật lại biến cố từ trần của thánh Giuse và Đức Maria. Chúng ta không thể biết ngày giờ nào cũng như hoàn cảnh nào về việc từ trần này. Tuy nhiên, những dấu chỉ khác nhau được tìm thấy trong Tin Mừng khiến chúng ta nghĩ rằng thánh Giuse đã từ trần trước khi Chúa Giê su sống đời công khai. Việc từ trần của thánh Giuse trước cuộc đời công khai của Chúa Giêsu nằm trong dòng chảy của toàn bộ đời sống của người thợ mộc khiêm tốn thành Nazareth. Nó phù hợp với lý tưởng của ngài, đó là phục vụ Chúa một cách khiêm tốn ở vị trí đã được phủ định cho ngài. Một khi phục vụ được hoàn tất, thánh Giuse sẽ tự ý rút lui, bằng cách phó thác mạng sống cũng như cuộc sống của ngài trong bàn tay Thiên Chúa. Tuy nhiên, cái chết không kết thúc cuộc đời và hoạt động của thánh Giuse. Thánh Giuse đã hết lòng cộng tác vào công việc vĩ đại là cứu chuộc nhân loại, ngài vẫn còn tiếp tục công việc vào công trình này khi ngài được về trời. Ở trên trời, hơn bao giờ hết thánh Giuse hoạt động với tư cách Đấng Cầu Bầu (chương XXX). Ngài cùng với tất cả các thánh cầu bầu cùng Chúa cho chúng ta, và can thiệp giúp chúng ta. Nhưng thánh Giuse có phẩm chất của Đấng cầu bầu có tước vị đặc biệt hơn. Sự gần gũi của ngài đối với Đức Maria và Đấng Cứu Thế ban cho sự cầu bầu của ngài một giá trị độc nhất

            Theo truyền thống Giáo Hội, thánh Giuse chính là quan thầy của Giáo Hội được trình bày trong chương cuối. Là hôn phu của Đức Maria, thánh Giuse có thể được liên kết bằng cách nào đó với quyền làm mẹ mà Đức Trinh Nữ thực hiện đối với Giáo Hội. Là chủ Thánh Gia, thánh Giuse cũng có một tước vị tham gia vào việc quản lý gia đình rộng lớn mà Giáo hội thiết lập. Đó là một gia đình lớn hơn nhiều, nhưng phải noi gương gia đình Nadareth bằng cách sống kết hợp với Chúa Kitô.

   ĐÁNH GIÁ CHUNG:

            Mục tiêu chính của cuốn sách “Thần học thánh Giuse” này là chiêm ngưỡng thánh Giuse như ngài hiện hữu nơi chính ngài và như ngài hiện hữu với chúng ta. Điều này cho phép chúng ta cảm nghiệm tình yêu, ân sủng mà Thiên Chúa đã ban tặng cho thánh Giuse. Ngoài ra, nhờ việc chiêm ngưỡng và hiểu rõ hơn những nhân đức cao cả, khía cạnh thiêng liêng trong tâm hồn thánh nhân, chúng ta sẽ thêm lòng sùng kính thánh Giuse và noi gương bắt chước các nhân đức của Ngài!